Oogheelkunde: Hoe zit het met Kohl en schadelijke UV-stralen, huidkanker en bescherming?

Kohl (Ithmid) beschermd de ogen en de huid rondom de ogen op verschillende wijzen tegen schadelijke UV-stralen. Afhankelijk van de soort Kohl kun je stellen dat de Kohl de huid (waterlijn) direct onder de toegepaste Kohl-regio wordt beschermd omdat de zon er niet bij kan. Ook leidt het donkergrijze tot aan zwarte Kohl het zonlicht op de Kohl zelf waardoor de omgeving er minder last van heeft. Let wel op het feit dat dit effect beperkt opmerkbaar is.

Wat wel direct positief effect heeft is de reductie van de reflecties rondom het oog waardoor minder zon- en dus schadelijke UV-licht het oog bereikt. Voor mensen die last hebben van teveel zonlicht kan Kohl een goede oplossing zijn. Maar er is meer…

“De huid om je ogen heen stelt slechts 1% voor van je totale huidomvang, maar is wel verantwoordelijk voor 10% van huidkanker.” M.D. Julie Woodward, chief gezichts- en oog geneeskunde aan de Duke University Medical Center, USA.

Het wordt aanbevolen om ook zonnebrandcrème te gebruiken, juist rondom te ogen omdat dit door veel mensen wordt vergeten.

Julie Woodward gaat verder:

”Eyeliner ontstond toen de Egyptenaren erachter kwamen dat de zwarte pigmenten de schadelijke en felle zonnestralen van de zon weerkaatsten. Gebruik dus een liner, voornamelijk langs de ondersta oogleden want dit zal schadelijke (UV-)stralen weren en je ogen beschermen.

Het oude Egyptische Kohl bestaat voornamelijk uit het mineraal galena (Galeniet, variant op Antimonium), een donker, metaalachtig product op basis van lood dat ook bekend staat onder de chemische naam loodsulfide (PbS). Het mineraal werd geplet en gemengd met verschillende andere ingrediënten zoals gemalen parels, robijnen en smaragden, zilver- en bladgoud, wierook, koraal en geneeskrachtige kruiden zoals saffraan, venkel en neem (1) (2). Deze verbindingen werden vervolgens verdund in vloeistoffen zoals olie, gom, dierlijke vetten, melk of water om het lood op te lossen en te helpen bij het uiteindelijke uitsmeren van het gezicht. Tegenwoordig gebruiken we galena voor minder prestigieuze en artistieke doeleinden, in oplaadbare batterijen en als loodschot om jachtgeweerhulzen te vullen. Voor natuurlijke eyeliners gebruiken we andere grondstoffen.

In 2010 analyseerden Franse onderzoekers monsters van 52 Kohl-containers die in het Louvre in Parijs stonden en ontdekten dat de cosmetica sporen bevatte van vier ongewone loodsoorten: galena (PbS), cerussiet (PbCO3), fosgeniet (Pb2Cl2CO3) en laurioniet ( Pb(OH)Cl) (3). Deze laatste twee verbindingen, de loodchloriden, komen van nature niet voor in Egypte, wat wijst op de mogelijkheid van opzettelijke productie met loodoxide (PbO), steenzout (NaCl), natron (Na2Co3 en NaHCo3) en water. De auteurs van de studie denken dat “dit het eerste duidelijke voorbeeld van een  dergelijk opzettelijke productie van een chemisch proces op grote schaal.” (4)

Toen onderzoekers huidcellen blootstelden aan de loodsulfaten in Kohl, ontdekten ze dat de loodionen een diepgaande immunologische reactie opwekten. De gekweekte cellen gaven een van de belangrijkste berichtmoleculen in het immuunsysteem af, stikstofmonoxidegas (NO); dit gasvormige molecuul dient als een activerende boodschapper voor bacterie-etende macrofaagcellen en stimuleert de bloedstroom door de diameter van haarvaten te vergroten, waardoor een snelle beweging van immuuncellen in de bloedbaan wordt aangemoedigd (3). Een 240-voudige toename van de NO-productie werd veroorzaakt door de aanwezigheid van loodionen, een bonafide ‘tsunami’ van moleculen die omliggende cellen overspoelden om te reageren op binnendringende bacteriën. Deze intense biochemische interactie suggereert dat Kohl voor de Oude Egyptenaren meer was dan alleen een schoonheidsmiddel en de ‘voorvader’ van zonnebrillen, maar ook een belangrijke antibacteriële zalf was waarmee mensen zichzelf beschermden.

Waarom maakt het uit dat de Egyptenaren zwarte antibacteriële smurrie rond hun ogen smeerden? Afgezien van hevige zandwinden met gruis waardoor het gevoelige ooggebied irriteerden, waren ooginfecties een ernstige en wijdverbreide zorg in het Oude Egypte (5). De woestijnomstandigheden en de jaarlijkse overstroming van de rivier de Nijl maakten het oog Paraat voor ontstekingen en bacteriële infecties. Antibacteriële eyeliner die in het bindvlies van het oog sijpelt, zou een immuunrespons activeren, pathogene (ziektekiemen) bacteriën doden en infecties voorkomen voordat ze zelfs maar begonnen. Het regelmatige gebruik van de cosmetica had de prevalentie van oculaire littekens, cataracten en blindheid kunnen verminderen, zaken waar men geen grapjes over maakte in het oude Egypte!

Misschien is het niet zo vreemd dat kohl geneeskrachtige eigenschappen blijkt te hebben: de chemici en apothekers in Egypte werden door hun Griekse en Romeinse tegenhangers als zeer goed geïnformeerd beschouwd en hun beheersing van anatomie, ziekten en geneesmiddelen werd in het hele Middellandse Zeegebied algemeen gerespecteerd (3) . We hebben het geluk dat we hier concreet bewijs van hebben, in de vorm van verschillende medische papyri die aan het eind van de 19e en het begin van de 20e eeuw door sjofele archeologen zijn opgegraven.

Referenties:

1. Cartwright-Jones C (2005) Introduction to Harquus: Part 2: Kohl as traditional women’s adornment in North Africa and the Middle East. Ohio: TapDancing Lizard Publications
2. Mahmood ZA (2009) Kohl (Surma): Retrospect and Prospect. Pak. J. Pharm. Sci.22(1): 107-122
3. Tapsoba I et al (2010) Finding Out Egyptian Gods’ Secret Using Analytical Chemistry: Biomedical Properties of Egyptian Black Makeup Revealed by Amperometry at Single Cells. Anal. Chem.82(2): 457–460
4. American Chemical Society (2010, January 11). Ancient Egyptian cosmetics: ‘Magical’ makeup may have been medicine for eye disease. ScienceDaily. Retrieved April 18, 2012
5. Finlaysonthe J (1893) Ancient Egyptian Medicine. Brit Med J. 1(1689): 1014-1016